Fastfood voor filosofen
Ik deed het. Schreeuwend. Nog geen uur geleden, toen ik een lepel had genomen en de keukenlade een iets te fanatieke zwier gaf, waardoor mijn rechterpink een fractie van een seconde klem kwam te zitten.
Ik deed het gisteren, binnensmonds weliswaar, toen ik op een terrasje zat en een passerende schaarsgeklede blondine me een knipoog leek te geven, al was de oorzaak waarschijnlijk een incompetent navigerend vliegje. Enkele seconden later deed ik het opnieuw, met de glimlach, vanwege de combinatie schaarsgekleed-knipoog. Scharen knippen. Je was natuurlijk mee. Ik doe het opnieuw.
Vorige week was een hoogtepunt. Hoogst uitzonderlijk was ook de situatie: we gingen kienen, je weet wel, de buur van bingo. Op het moment dat ik vijfhonderd euro won (ik win anders nooit wat met kansspelen!), deed ik het luidop, net voor ik keihard, zij het bibberend, voor een bomvolle zaal 'Kien!' riep en met twee gretige kansarmen en een allesbehalve uitgestreken gezicht mijn winst opstreek. Juist, een strijkijzer. Dat heb ik ook eens ooit gewonnen, heel lang geleden.
Vloeken. We doen het allemaal. Soms uit frustratie, dan uit verwondering, wat later om meer pijn te kunnen verdragen. Vooral in dat laatste geval kan vloeken heel nuttig zijn. Iets met het aanmaken van adrenaline en endorfine, waardoor het een natuurlijke pijnbestrijder wordt. Hou maar eens een ijsblokje vast en maak een vuist. Je zal merken dat je het al vloekend langer kan vasthouden. Krachttermen zijn het, in de ware betekenis van het woord.
Ik ben een geboren vloeker. In de eerste plaats omdat ik, vooral ten gevolge van onhandigheid en concentratieverlies, meermaals per dag te maken krijg met kleine en middelgrote pijntjes, die ik dan wegvloek. Anderzijds ben ik nogal talig aangelegd, waardoor ik desgevallend in het Nederlands, Frans, Engels, Duits, Spaans, Italiaans, Lommels dialect of een zelf verzonnen taal mezelf, de situatie of iemand anders uitscheld. In het laatste geval liefst vanop een afstandje of onhoorbaar, want de meeste mensen zijn niet zo tuk op een scheldpartij, zelfs al is het een originele.
Wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is taboe. We vloeken, bijna instinctmatig, het liefst met woorden die aanvallend zijn of die anderen ongepast vinden. Heel lang waren dat bijna uitsluitend religieuze dingetjes, omdat veel mensen beledigd werden als de naam van God of Jezus werd misbruikt. Nu is dat veel minder het geval. 'Godverdomme' is nog steeds een topper, maar tegenwoordig is er een verschuiving in de richting van andere taboesferen, zoals de dood (val dood!), seks (fuck!), ziektes (kanker!) en seksuele geaardheid (homo!).
Vooral Nederlanders vloeken graag met ziektes, lijkt me. Dat was vroeger ook al zo, toen vloeken voor Vlamingen nog bijna uitsluitend godslastering was. Naast kanker zijn ook tyfus, cholera (kolere) en tering pijnlijk populair. Misschien is dat te verklaren door de calvinistische aard van de Nederlanders. Zij waren diep vanbinnen meer godvrezend dan de katholieke Vlamingen. Een katholiek had immers een vangnetje. Hij kon gaan biechten, waardoor zijn zonden werden kwijtgescholden (Pardon my French). In het calvinistische Nederland is dat niet zo. En wat vrees je dan het meest? Wellicht een dodelijke ziekte.
Wij Vlamingen schelden, op een bedroevend niveau, liever met geslachtsdelen (lul!) en uitwerpselen (kak!). Wat we ook graag doen is woorden opstapelen om te vloeken of te schelden, alsof de vloek krachtiger wordt naarmate hij langer wordt. Bij die 'lul' van daarnet is dat misschien ook wel het geval.
Kinderachtig vind ik de bastaardvloek, die door klankverandering alle kracht en ongepastheid verdoezelt. 'Potverdomme' of 'potvolblomme' zijn dan misschien minder aanstootgevend dan 'godverdomme', net als 'chips' ter vervanging van 'shit', maar toch heeft het een zweem van vreemde voorbedachtheid en iets gekunsteld pietepeuterigs.
Ach, ik hou wel van een potje vloeken. Ook als toehoorder. Het is emotie, een creatief stukje van onze taal en het geeft inzicht in ons als mens. Krachtvoer voor discussie, fastfood voor filosofen.
