Liefde in tijden van kapitalisme
Het boek Het Einde van de Rode Mens van Svetlana Alexijevitsj blijft door mijn hoofd spoken. Ik heb veel gelezen over Zwart Amerika. Dat is begonnen met een coup de foudre voor Muhammad Ali. Als je je dan door het konijnenhol van je fetisj laat meevoeren en je verdiept in andere notoire iconen zoals Miles Davis, Marvin Gaye of Nina Simone, ga je op reis. Het is een fantastische reis want ze is niet echt. In je hoofd gebeuren er rare dingen want er ontstaan werelden die niet echt zijn. Niet echt als niet tastbaar. En toch zal iedere boekenwurm deze magie herkennen. De vraag is of we ze onder zwarte magie kunnen scharen want ik zou voor mijn boeken veel opgeven. Als ik zou moeten kiezen tussen nooit meer zeilen en surfen, of seks, verkies ik toch het laatste te behouden. Bij zwemmen begin ik al te twijfelen. Maar nooit geen boeken meer, of nooit meer seks? Dan is seks toch eigenlijk maar een mager beestje. Tegenover de rijkdom van boeken is seks bijna een surrogaat. Iets nep. Heroïne. Ik heb het hier wel degelijk over de seks die gepaard gaat met graag zien. Of een nog eerdere staat: de van je sokken blazende verliefdheid. Die je zo’n kroket verkoopt dat je je zinnen verliest. De klap van de molen. Die verliefdheid die je maar een paar keer meemaakt in je leven. En toch blijf ik bij de literatuur. Had ik maagdelijkheid verkozen om toch maar Jef Geeraerts zijn Congoboeken te kunnen lezen? Ja, ik denk het wel. We kunnen het onderscheid nog verder doortrekken, en dan verschuiven we naar unieker menselijk terrein. Had ik boeken verkozen boven de zoen? En wat voor een zoen? Mijn eerste zoen op de lippen van het meisje op wie ik verliefd was, had ik die ingeruild voor In de Ban van de Ring? Dat kleine blonde skatertje in het Stadspark dat die avond niet kon eten van verliefdheid. Dat warme hart, die tederheid en intimiteit, had ik dat willen missen om De Naam van de Roos te lezen? Of die zoen die hoeren niet geven, de tongzoen, heeft die wel meer te bieden dan Liefde in Tijden van Cholera? Ik ben maar van één ding absoluut zeker: ik verkies mijn dochter boven elk heilig boek. Voor haar zou ik analfabeet worden.
Maar ik wijk zwaar af. Zwart Amerika was een ander universum dat zich aan mij manifesteerde. Een vreemde wereld met veerkrachtige, ploeterende, gerechtigheid zoekende mensen die niet op mij lijken als ik in de spiegel kijk, als we ons focussen op de verschillen die we willens nillens zien. Lijken we niet op mekaar omdat mijn huid licht is en die van hun donker? Ik geef het nog enkele decennia, in het slechtste geval honderd jaar of meer, maar op een gegeven moment zullen we onze eenheid in veelheid zien. Want ik wil nu bij de essentie komen, en dat is de ontdekking van de Sovjetmens. Die er wel zo blank, bleek, beige, wit, blond uitziet als mij. Maar veel verder van mij afstaat dan de Amerikaan. De Sovjetmens die nu dood is. Het communisme dat zo’n anti-climax geworden is. Voor zover ik weet, is zelfs de beste versie, de Cubaanse, nog altijd niet te verkiezen boven de vrijheid die kapitalisme biedt. In welke dystopie zouden we willen leven, de totalitaire staat van 1984, die model staat voor communisme en fascisme, of Brave New World, dat we soms zien in de excessen van het neo-liberalisme?
Het is in ieder geval bizar dat dat experiment met onder andere Stalins grote zuiveringen en de goelag, dat burenverklikkende monster evengoed adel van de geest voortbracht. Waar elders las het klootjesvolk Poesjkin? Kun je je een Vlaanderen voorstellen waar Jan Modaal verzen van Hugo Claus debiteert aan zijn bejaarde buurvrouw? In dat idealistische arbeidersparadijs, die engel die te dicht bij de zon vloog, zouden ze Multatuli’s Max Havelaar collectief uit het hoofd kennen.
Een boek kan je leven veranderen, dat is het verschil met heroïne, een boek is een vlucht, maar geen vernietigende verdoving. Alexijevitsj heeft mij een leven getoond dat ik niet kende, en mij de perversies van het kapitalisme nog meer heeft getoond. Of de ziekte van het geld.
Een Sovjet kende geen Kamasutra. Voor wie het niet wist, vrouwen scheren nog niet zo heel lang het haar van hun benen en hun oksels, laat staan hun schaamhaar. Dit is een beproefd psychologisch trucje geweest van Gillette toen ze het scheermesje uitvonden voor de man. Een vrouw heeft geen baard, hoe kunnen we toch de helft van de wereldbevolking winnen als consument? Een geslaagde campagne van Gillette met een fotomodel zonder okselhaar en beenhaar zorgde op een wip en een knip voor een rage. Er is ooit een tijd geweest dat we voor die flauwekul wel tijd hadden maar de tijd niet namen. We kennen de evolutie. Ook al was er in de eerste porno van de jaren zeventig nog geen sprake van getrimd schaamhaar, ondertussen heeft de pornoficatie van de mens het einde van de schaamluis ingeluid. Naast de totale ontaarding van de porno, die voor iedere perversie een marktaanbod heeft, heeft dit ook voor een soort lichaamsvervorming en -vervreemding gezorgd.
Naast functionele protheses zouden we deze esthetische of statusprotheses kunnen noemen: enkel in een kapitalistische maatschappij worden tanden kunstmatig gewit. Borsten vergroot, buikspieren geveinsd met siliconen, schaamlippen gereduceerd, penissen vergroot, en last but not least, pièce de résistance, anal bleaching, … Wat is dat? Voor zij die nog grootouders gehad hebben die de wereldoorlogen hebben meegemaakt, hoe plezant eventueel ook, ooit was seks vooral liefde en/of verliefdheid tussen een getrouwd stel of een passionele affaire, maar doggystyle, minetten en minollen, sodomie, hoe intiem soms ook, het zijn extremiteiten, die getuigen van een verveling. Genot is slechts wat het is, ze verheft niet. Het is een verslaving aan jezelf. Aan de dope van je lichaam. Het gaat over macht, het gaat over Freud, en de gespleten natuur van de mens. Champagne and caviar, squirting en golden showers, dat is Sodom en Gomorra, markies De Sade, Freuds Es of Id.
We zagen het ook bij de Antieken, al zal zeker Plato en Socrates er niet voor gepleit hebben, en het is nog maar de vraag of de Dionysische riten ruimte boden aan seksuele excessen, en niet eerder over iets anders gingen, want ook al zijn bestialiteiten een andere perversie, de seks van dieren kent geen taboes. Dieren kennen ook geen rechtspraak. De meerwaarde van dieren is het instinct, het natuurlijk zijn. En dat was volgens mij dan ook de Dionysische rite: bos worden, bok, totale onbeheersing, te verscheuren en te vergrijpen aan, zonder controle. Zinsverbijstering, een moord waar je niet voor moet zitten, als je ontoerekeningsvatbaar verklaard wordt. Het tegenovergestelde van Dutroux, zijn perversie, zijn psychopathie was gecontroleerd.
En dan zijn we bij de gelijkenis tussen de Sovjet en het idealisme van Plato en Socrates. Het ging over goedheid en waarheid en rechtvaardigheid. En misschien ook over Jezus. Een betere mens te worden! Hoe pervers dat dat ideaal miljoenen mensen gedeporteerd heeft naar Siberië. Vergis u niet: de witten zijn er altijd geweest naast de roden in moedertje Rusland. En eerlijke roden zijn kapot gemaakt door geschifte roden.
Maar Dostojevski lezen! En theedrinken in de schamele keukentjes, en niet neerkijken op de snorharen van baboesjka. Heel je leven vrijen met dezelfde vrouw of man in missionarisstand. Mekaars achterwerk enkel zien om over elkaars ruggen te strelen. De kapitalistische golem heeft alles opgeslokt. Zie de Russische bimbo, de snol, nu met haar Louis Vuitton handtas in Dubai. Stalin was tuig, maar in tegenstelling tot Hitler, dat schriele, zenuwachtige, kikvorsmannetje op amfetaminen, was Stalin een beheerste sociopaat, een koelbloedige tijger uit de taiga, een geheimzinnige feniks zoals Mobutu, beiden natuurkrachten, totaal amoreel, en daardoor iconisch, charismatisch, en levensgevaarlijk. De Übermenschen van Nietzsche. Geen kapitalist is zo sexy. En kapitalisme verheerlijkt seks.
Maar het geld heeft gewonnen, én verloren: een maatschappij die zo kieskeurig is dat mensen liever alleen zijn dan met een partner die niet voldoet aan de eisen die deze prestatiemaatschappij ons ingeprent heeft, is tegennatuurlijk. Ik keer terug naar de reclame van Gillette: onze kinderen zijn het ergste slachtoffer. Zij worden vervreemd van wie ze werkelijk zijn. Hoe meer singles, hoe meer geld het sommigen opbrengt. Er is geen body dismorphia of shame in Cuba. In Congo bleken zwarte vrouwen wel hun huid (volgens mij geen mannen), soms met minderwaardige producten die hun huid irriteren.
Adel van de geest, de Ilias uit het hoofd kennen, de Koran reciteren vanuit het geheugen. Nee, de mens is niet zo lui dat hij pulp verkiest boven Bach. We zijn gehersenspoeld, we hebben ons laten ringeloren omdat we dachten dat we meer zouden flikflooien, maar we wisten niet dat dit consumeren van mensen ons zou leegzuigen. Het is vampirisme.
Mijn beste vriendinnen trouwde ik niet mee, omdat ik hun lichaam niet mooi vond. Dan verliest de liefde en wint het kapitaal.
De meest kleffe platitude is de oudste waarheid ter wereld: echte schoonheid zit vanbinnen. Ze komt naar buiten door goedheid. Gedeeld altruïsme is liefde. In potentie is er zoveel goddelijkheid. Maar de gespleten mens volgens de psycho-analyse van Freud kan niet op tegen de kont. Met of zonder anal bleaching. Die vermaledijde reet wordt duur betaald.
Anthem of the Soviet Union/USSR (Most Beautiful Version)
